Với bài viết này, tác giả không có ý định tranh luận và lại càng không có ý định "đứng về phe nào" để tham gia tranh luận. Đơn giản là tác giả chỉ đưa ra một bức tranh khoa học về hiện tượng tình dục "thoáng" nói chung và tình dục "thoáng" ở tuổi học đường nói riêng từ góc nhìn văn hoá.

Bài này đã đăng trên báo Tuổi Trẻ số ra ngày 13-11-2007 ở dạng rút gọn dưới nhan đề "Cần được hướng đạo từ tình yêu và hạnh phúc lâu dài! " và được dẫn lại ở rất nhiều mạng internet (x. thêm về vấn đề này tại Diễn đàn văn hoá học ).

Dưới đây là toàn văn bài viết ở dạng ban đầu của nó.

Khái niệm

Trước hết cần thống nhất cách hiểu tình dục "thoáng" là gì?

Trong ngôn ngữ và đời sống của người Việt, đây là một khái niệm mới hình thành trong thực tiễn gần đây, chưa có trong bất cứ từ điển nào.

Trong tiếng Anh thì gần hơn cả có khái niệm "casual sex" (tình dục ngẫu hứng), dùng để chỉ thứ tình dục ngoài hôn nhân, không cần tình yêu, mang tính thoáng qua (một đêm cũng được rồi).

So với "casual sex" thì tình dục "thoáng" không bao gồm hai đặc trưng cuối, nhưng lại có một nét nghĩa mà "tình dục ngẫu hứng" không có - đó là cái nhìn rộng, thoáng, không bảo thủ. Căn cứ vào cách mà xã hội Việt Nam sử dụng khái niệm này, có thể định nghĩa tình dục "thoáng" là khái niệm chỉ cái nhìn tích cực về tình dục ngoài hôn nhân.

Nghĩa là, nó bao gồm hai đặc trưng: "tình dục ngoài hôn nhân" và "cái nhìn tích cực" (rộng, thoáng, không bảo thủ).

Tình dục

Việc phân chia động vật thành hai giới đực và cái, nam và nữ, và cùng với việc phân chia ấy là hoạt động tình dục giữa họ là một hiện tượng xuất hiện trong một giai đoạn phát triển nhất định của động vật, tạo nên bước chuyển quan trọng từ sinh sản vô tính sang sinh sản hữu tính.

Tình dục là một món quà tuyệt vời của tạo hoá nhằm khuyến khích các loài thực hiện hoạt động bảo tồn nòi giống (có hiệu quả hơn bất kỳ một hình thức khuyến mãi nào!) và bởi vậy, nó là một hoạt động bản năng "xưa như trái đất" và quan trọng như trái đất. Về tầm quan trọng thì tình dục là một hoạt động chỉ đứng sau hai bản năng ăn và ngủ, nhưng khả năng chi phối và làm đảo lộn cuộc sống thì nó đứng trên tất cả.

Tình dục là công cụ bảo tồn nòi giống, thế nhưng con người vốn láu cá, từ hàng nghìn năm trước công nguyên, nhiều dân tộc đã phát minh ra cái bao để tránh thai (người Egyp dùng vải linen, người Hy Lạp dùng ruột động vật và bong bóng cá, người Trung Hoa dùng giấy dầu, người Nhật Bản dùng da...). Bằng cách đó con người đã qua mặt tạo hoá, tách tình dục hưởng thụ ra khỏi tình dục sinh sản.

Tình dục có trước hôn nhân cả triệu năm, nghĩa là đã từng có giai đoạn hàng triệu năm, tình dục tồn tại mà không cần biết đến hôn nhân là gì. Như vậy, tình dục là lẽ tự nhiên, không có gì là xấu; và trong lịch sử, tình dục không nhất thiết phải đi kèm hôn nhân.

Hôn nhân, giới và tình dục ngoài hôn nhân

Hôn nhân là một loại giá trị văn hoá trong lĩnh vực tổ chức cộng đồng, có tác dụng ràng buộc ở mức cao hơn hai yếu tố liên quan với nhau là tình dục và con cái, giúp cho việc sinh sản và nuôi dạy con cái (tức là việc bảo tồn nòi giống) được hoàn thiện hơn.

Có hôn nhân thì lập tức có tình dục trong hôn nhân và tình dục ngoài hôn nhân. Tình dục ngoài hôn nhân thì có thể hướng đến hôn nhân mà cũng có thể không. Nhưng nếu chỉ có vậy thì có lẽ vấn đề đã không đến nỗi phức tạp. Vấn đề trở nên phức tạp là do tuỳ theo những loại hình văn hoá khác nhau, trong những điều kiện tự nhiên và kinh tế khác nhau, vai trò của giới nam và nữ trong tình dục và hôn nhân cũng khác nhau.

Ở những vùng được thiên nhiên ưu đãi, kinh tế hái lượm và nông nghiệp chiếm ưu thế, thì vai trò chủ đạo thuộc về người nữ, tạo thành truyền thống văn hoá mẫu hệ. Đông Nam Á là khu vực như thế. Nhiều tộc người Việt Nam thuộc ngữ hệ Malayô-Polinêsien như Giarai, Êđê, Raglai, Churu... đến nay vẫn còn giữ phong tục người nữ chủ động tìm chồng, có giai đoạn sống thử để phụ nữ chọn được người nam ưng ý nhất, rồi cưới chồng về ở đằng nhà gái, v.v. Đó cũng chính là truyền thống văn hoá tình dục của người Việt cổ trước khi tiếp xúc với Trung Hoa. Nghĩa là, trái với suy nghĩ của nhiều người, truyền thống văn hoá tình dục ban đầu của người Việt Nam đã từng chấp nhận tình dục trước hôn nhân và không hề biết đến "chữ trinh". Sở dĩ như vậy là vì người nữ chủ gia đình phải lo sinh đẻ và nuôi con, nên trong văn hoá mẫu hệ, việc lấy nhiều chồng không được đặt ra, việc sống thử là một biện pháp hạn chế những sai sót trong việc lựa chọn bạn đời.

Ở những vùng kinh tế săn bắt và chăn nuôi chiếm ưu thế, thì vai trò chủ đạo thuộc về người nam, tạo thành truyền thống văn hoá phụ hệ. Phương Tây, Đông Bắc Á là những khu vực như thế. Trong văn hoá phụ hệ thì người đàn ông là chủ sở hữu của tài sản và người đàn bà. Cái "màng trinh" ở phụ nữ là một phát minh quan trọng đánh dấu quyền sở hữu ấy. Và vì đàn ông không phải lo sinh đẻ và nuôi con, nên có thể lấy nhiều vợ. Trong văn hoá phụ hệ, tình dục trước hôn nhân (việc "sống thử") không cần đặt ra, vì nếu vợ thứ nhất không đạt yêu cầu thì có thể lấy vợ thứ hai, thứ ba. Do có thể lấy nhiều vợ, tình dục ngoài hôn nhân không còn cần thiết nữa, nó dần dần trở nên không phổ biến và không được thừa nhận rộng rãi. Tuy nhiên nó chưa bao giờ biến mất hoàn toàn, mà luôn tồn tại bên cạnh hôn nhân. Trong kiểu văn hoá này, người phụ nữ trở nên lệ thuộc, yếu đuối, thiệt thòi.

Kiểu văn hoá này từ Trung Hoa ảnh hưởng vào Việt Nam và trở thành chủ đạo trong giai đoạn sau, khiến nhiều người ngộ nhận rằng đây chính là "truyền thống" văn hoá tình dục lâu đời và duy nhất của Việt Nam.

Tình dục ngoài hôn nhân ở phương Tây

Ở phương Tây thời Trung Cổ, cái nhìn về tình dục là hết sức khắt khe và về tình dục ngoài hôn nhân là rất nặng nề. Từ khi giai cấp tư sản nắm quyền, cá nhân được giải phóng, nhưng người đàn bà vẫn thuộc quyền sở hữu của người đàn ông, vì vậy tình dục ngoài hôn nhân bùng nổ với cả một dòng văn chương ngoại tình (điển hình là "Bà Bôvary" của Gustave Flaubert).

Văn hoá phương Tây là văn hoá mạnh, thuộc loại hình trọng động, cái gì cũng cực đoan.

Đầu tk. XX nổ ra phong trào giải phóng phụ nữ. Những năm 60-70 (của tk.XX) nổ ra cuộc cách mạng tình dục. Tính tự do cá nhân do cách mạng tư sản mang lại, cộng với cơn sốt vai trò chủ động của phụ nữ, cộng với những tiến bộ khoa học trong việc ngừa thai và thụ tinh ống nghiệm, đã dẫn đến cái nhìn phóng khoáng thái quá về tình dục, tình dục hưởng thụ, giải trí trở thành chủ đạo trong khi tình dục sinh sản trở nên mờ nhạt. Tỷ lệ ly hôn tăng nhanh, tỷ lệ sinh sản giảm mạnh. Du lịch phát triển, mại dâm trở thành ngành kinh doanh hái ra tiền.

Các loại bao tránh thai trong lịch sử Tình dục và tự do kiểu Mỹ
(bìa tạp chí Hustler tháng 7-1976)
Trong xu hướng đó, cái mất nhiều hơn cái được: được tiền, được hưởng thụ, được giải trí, trong khi mất quá nhiều: nhạt tình, gia đình lỏng lẻo, sự bảo tồn nòi giống đáng báo động. Để bù lại, các chính phủ phương Tây khuyến khích sinh đẻ bằng mọi cách. Nhưng người ta không chịu đẻ, thà đi sang châu Á xin con nuôi! Và để lấp vào khoảng trống thiếu hụt đó, làn sóng nhập cư từ các nước châu Á đã đem lại cho phương Tây một nguồn nhân lực có chất lượng, nhưng đồng thời cũng kéo theo khủng bố, xung đột văn hoá và bao điều rắc rối khác. Chính trong bối cảnh đó mà một bộ phận trí thức phương Tây đã tìm về lối sống và tình dục truyền thống trước thời hiện đại của mình hoặc lối sống và tình dục phương Đông để noi theo (như một số bạn đã nhắc đến).

Tình dục ngoài hôn nhân ở Việt Nam hiện tại

Thời bao cấp, văn hoá tình dục người Việt rơi vào giai đoạn khó khăn nhất. Văn hoá tình dục phong kiến thì qua rồi, văn hoá tình dục mới thì chưa đến, lại cộng thêm hoàn cảnh chiến tranh... Đời sống tình yêu tình dục của con người bị đè nén. Trai chưa vợ gái chưa chồng yêu đương cũng phải giấu diếm, lén lút, cũng phải báo cáo, xin phép (tiểu thuyết "Thời xa vắng" của Lê Lựu, truyện "Tự" của Y Ban, v.v. là những ví dụ). Các cảnh yêu đương trong phim ảnh nước ngoài khi vào Việt Nam đều bị cắt bỏ. Thưởng thức tranh ảnh khoả thân nghệ thuật bị xem là tội lỗi. Biết bao cô gái lỡ thì quá lứa trở nên điên điên dại dại...

Bởi vậy, đổi mới như một luồng gió đã làm thay đổi tất cả. Người ta tò mò, người ta háo hức. Người ta lao vào. Báo cáo của Bộ Tư pháp đến ngày 5-1-2005 cho biết cả nước có trên 17 vạn trường hợp hôn nhân thực tế. "Hôn nhân thực tế" là một hiện tượng hiện hữu đang xảy ra trong xã hội mà chúng ta không thể lẩn tránh được, luật pháp đã phải nhìn nhận để bảo vệ họ và con cái họ. Việc thống kê của Google cho thấy năm nay Việt Nam có số lượt người tìm từ khóa "sex" cao nhất thế giới không có nghĩa là người Việt Nam ham sex nhất thế giới (một cuộc điều tra của công ty sản xuất bao cao su Durex cho thấy người Việt Nam chỉ sinh hoạt chăn gối có 87 lần trong một năm, trong khi người Pháp là 137 lần). Nó chỉ có nghĩa là người Việt Nam "đói" thông tin về sex vào loại nhất thế giới. Điều này đáng thương hơn là đáng xấu hổ.

Khi Việt Nam chấp nhận hội nhập vào kinh tế quốc tế, cũng có nghĩa là phải đồng thời chấp nhận hội nhập về văn hóa và lối sống ở một mức độ nhất định. Xu huớng "tình dục thoáng" hiện nay là một thực tế đã được báo động trước mà ta không thể nào tránh được. Trong bài của tiến sĩ tâm lý Đinh Phương Duy có nói đến khả năng có một cuộc "Cách mạng tình dục" đang diễn ra. Nhận xét này không có gì mới mẻ. Trong những năm gần đây, nhiều nhà quan sát nước ngoài đã nói đến điều này. Một cuộc "cách mạng" như vậy đã xảy ra ở nước Nga, đang xảy ra ở Trung Quốc và Việt Nam. Nó rồi cũng sẽ xảy ra ở Bắc Triều Tiên và những nước khác đã từng đóng cửa. Bất kỳ hiện tượng gì cũng có hai mặt, do vậy, vấn đề chỉ là làm sao hạn chế bớt tác hại của nó.

Giải pháp cho tuổi học đường

"Tình dục thoáng" ở tuổi học đường là một phần trong bài toán xung đột văn hoá giữa các thế hệ. Mức độ xung đột thế hệ phụ thuộc vào tỷ lệ giữa mức độ bảo thủ của người lớn với mức độ thiếu hiểu biết của người trẻ.

Giải pháp duy nhất là phải có sự cố gắng cả từ hai phía.

Người lớn, những người đang nắm trong tay hiện tại, công cụ giáo dục, công cụ truyền thông... cần bớt bảo thủ, cần chấp nhận một điều hết sức đơn giản rằng văn hoá là một hệ giá trị luôn biến đổi. Nếu không muốn xảy ra tình trạng "Có một bức tường giữa tôi và con...", "Tôi đứng bên lề cuộc đời của con!" thì phải tự đổi mới mình, phải hiểu con. Nếu không muốn "máy tính và internet thay tôi làm mẹ!" thì chính mình phải học vi tính để lướt web cùng con. Bản thân người lớn cần nhìn thẳng vào sự thật, đừng sống đạo đức giả, để đừng tạo ra những thế hệ thanh niên đạo đức giả. Xã hội người lớn phải có trách nhiệm đón đầu, giúp lớp trẻ chuẩn bị sẵn sàng đón nhận những giá trị mới một cách chủ động và hiểu biết.

Thật xấu hổ cho một nền giáo dục khi mà trong lúc đã có tới 90,32% số học sinh tuổi học đường (ở thành phố, tất nhiên) có quan hệ tình dục (khảo sát "bỏ túi' của báo Tuổi trẻ), thì thầy cô giáo không ai có đủ gan để nói thẳng nội dung giáo dục giới tính, mà toàn "đi lòng vòng trong hẻm..", học trò thắc mắc thì "đỏ mặt không trả lời, hoặc bảo là "Các em còn nhỏ, không nên biết!". Nhà trường thì ngại đương đầu với những phụ huynh tới mắng vốn nhà trường. Khiến cho có những học trò còn nghĩ rằng hôn nhau có thể có con, hoặc cho rằng nói đến hai từ "tình dục" là xấu, là bậy bạ.

Người trẻ phải luôn nhớ rằng tuổi của mình là tuổi học. Tuy tình dục tuổi học đường (nếu có) cũng không phải là quá sớm (cha ông ta "thập tam, thập lục" cũng đã có thể lấy nhau, sinh con đẻ cái kia mà), song không nên sa đà vào đó, trong mỗi việc phải biết rõ mình đang làm gì, phải có trách nhiệm với mình và với người khác thông qua những hành động của mình. Phải có hiểu biết. Từ cổ chí kim, chưa có ai thành công mà thiếu hiểu biết. Và hiểu biết không đến với những ai không học.

Bạn trẻ hãy luôn nhớ rằng trong cuộc đời con người, sex là rất quan trọng, nhưng không phải là tất cả.