Sau năm 1954, ở miền Bắc âm nhạc của Liên Xô cùng với văn hóa - nghệ thuật của các nước Xã hội chủ nghĩa anh em được giới thiệu rộng rãi và phổ biến thường xuyên trên Đài phát thanh, các sân khấu ca nhạc, ở các Câu lạc bộ sinh hoạt văn nghệ của học sinh sinh viên. Khán giả mê nhạc thường nghe radio giọng ca vàng của ca sĩ Ngọc Bảo hát "Ánh lửa" và Trần Khánh "với "Tiếng hát trái tim" thật sâu lắng, lãng mạn, làm người nghe rạo rực, bâng khuâng.

Thời đó không ai không thuộc một vài bài hát Nga được mọi người ưa thích. Bộ đội vượt Trường Sơn vào Nam với bài "Cachiusa", những bài dân ca Nga trong các bộ phim lịch sử "Piot Đại Đế", "Alexandr Nepski", "Cutuzop", "Chapaep", "Sông Đông êm đềm", "Khi đàn sếu bay qua", "Số phận một con người", "Bài ca người lính"... Lớp thanh niên dù ở đâu cũng bừng bừng lời ca của bài "Thời thanh niên sôi nổi": "Lòng ta hằng mong muốn và ước mơ. Bàn tay son sắt giương cao ngọn cờ. Để ngàn đời bền vững Tổ Quốc ta. Trời cao muôn ngàn năm chói lòa…" hoặc: "Cả tình yêu trao cuộc sống có thấy chăng ơi cuộc đời tình ta thắm nồng" trong bài "Cuộc sống ơi ta mến yêu người". Bài "Xi-bêri nở hoa" trong vở kịch "Câu chuyện Irkoust" hát với dàn đồng ca: "Thanh mát trong đêm trường, ta xúm quanh lửa hồng… Xibêri không ngừng vang tiếng hát. Ta hát ca lên rằng: Ơi dòng sông vĩ đại thiết tha tình ta cùng Angara…" Ca khúc "Chiều ngoại thành Maxcơva" là một trong những bài hát trữ tình nổi tiếng được các đài phát thanh quốc tế trình bày mỗi dịp nói về nước Nga.

Sau này, giai điệu Nga qua bài hát "Điệu nhảy trên trống" đã vang lên cùng với  tiếng đàn Balalaica réo rắt tưng bừng đệm cho điệu múa tuyệt vời nhộn nhịp với những động tác đánh gót thật phấn khích. Bài hát “Triệu triệu bông hồng” qua lời hát tuyệt vời của nữ ca sĩ nổi tiếng Alla Pugacheva đã vĩnh viễn trở thành biểu tượng bất diệt của tình yêu.

Các bài hát cho thiếu nhi như “Cứ để cho mặt trời chiếu sáng”, “Ở trường cô dạy em thế”, “Nụ cười”, “Cheburashka và cá sấu Gena”, v.v. cũng được công chúng Việt Nam rất yêu thích.

Nhân dịp 91 năm Cách mạng tháng Mười Nga, vanhoahoc.edu.vn xin gửi đến bạn đọc chùm 7 bài hát Nga-Xô viết vượt thời gian.

1. Cachiusa - Катюша

Đây là bài hát được nhạc sĩ Matvei Blanter (Матвей Исаакович Блантер, 1903-1990) phổ nhạc vào năm 1938 trên nền thơ của nhà thơ Mikhail Isakovski (Михаил Исаковский). Bài hát nói về tình yêu của một thiếu nữ Nga dành cho người yêu ngoài mặt trận.

Bài hát Cachiusha đã trở thành một trong những biểu tượng của Chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Năm 1943, Cachiusa đã trở thành tên của dàn phóng hỏa tiễn do Liên Xô chế tạo đặt trên xe tải, với khả năng tác chiến linh hoạt thần tốc, Cachiusa từng gây nỗi kinh hoàng cho đối phương.

Nữ ca sĩ nổi tiếng Lidiya Ruslanova là người đầu tiên biểu diễn rất thành công bài hát này. Bài hát này phổ biến không chỉ những ở Nga mà còn trên khắp thế giới. Bài hát đã đi vào lòng từng người dân, đến mức nhiều người lầm tưởng đây là bài hát dân ca Nga.

Катюша

                                                      Nhạc: Матвей Исаакович Блантер
                                              Lời: Михаил Исаковский

  Расцветали яблони и груши,
       Поплыли туманы над рекой...
     Выходила на берег Катюша,
     На высокий, на берег крутой.

  Выходила, песню заводила
  Про степного сизого орла,
   Про того, которого любила,
        Про того, чьи письма берегла.

  Ой ты, песня. песенька девичья,
Ты лети за ясным солнцем вслед
И бойцу на дальнем програничье
От Катюши передай привет.

  Пусть он вспомнит девушку простую,
Пусть услышит, как она поёт,
Пусть он землю бережёт родную,
А любовь Катюша сбережёт.

  Расцветали яблони и груши,
Поплыли туманы над рекой...
Выходила на берег Катюша,
На высокий, на берег крутой.

Cachiusa 

Đào vừa ra hoa cành theo gió đưa vờn trăng tà
Ngoài dòng sông màn sương trắng buông lững lờ
Tựa bến sông thoáng bóng ai in trên màn sương mờ
Cất cao lời ca làm rung cỏ cây ven bờ
Lời hát trong vút bay đi qua ngàn phương trời
Biết không chàng ơi, là Cachiusa đang chờ.

  Ngày này năm xưa người đi, đi ra miền biên thùy
Vì quê hương, dù mấy khó khăn không sờn
Này hỡi chim, nhắn cho ta đôi câu về phương trời
Tới bên người yêu mà ta nhớ mong đêm ngày
Giữ yên đồng quê tình em giữ trọn đời đời.

Bài Cachiusa do Irina Belyk trình bày

 

 

2. Chiều ngoại ô Moskva - Подмосковные Вечера

Bài hát “Chiều ngoại ô Matxcơva” được nhạc sĩ Soloviov Sedoi - nghệ sĩ nhân dân Liên Xô (1907-1979) sáng tác trong một dịp nghỉ cuối tuần ở Kamarovo. Vợ ông, bà Tachiana Riabova, là người đầu tiên được nghe các giai điệu tuyệt vời của bài hát này.

Подмосковные вечера

                                  Муз. В. Соловьева-Седого
                              Сл. М. Матусовского 

Не слышны в саду даже шорохи,
Все здесь замерло до утра.
Если б знали вы, как мне дороги
Подмосковные вечера.

  Речка движется и не движется,
Вся из лунного серебра.
Песня слышится и не слышится
В эти тихие вечера.

Что ж ты, милая, смотришь искоса,
Низко голову наклоня?
Трудно высказать и не высказать
Все, что на сердце у меня.

А рассвет уже все заметнее.
Так, пожалуйста, будь добра,
Не забудь и ты эти летние
Подмосковные вечера.

Chiều ngoại ô Moskva

                                     Dịch nguyên văn: Thái Bá Tân

  Không nghe cả tiếng xạc xào rất khẽ, 
Vườn cây khuya đang đứng ngủ hiền hoà... 
Giá bạn biết tôi yêu, yêu đến thế 
Những đêm hè thanh vắng Mátxcơva 

Dòng sông chảy mà như không hề chảy, 
Được ánh trăng phớt nhẹ một lớp vàng 
Hình như nghe mà không nghe đâu đấy 
Có người nào đang hát, giọng trầm vang. 

Sao em thế, em yêu, buồn, mệt mỏi, 
Dáng nghiêng nghiêng, đầu cúi, đứng im lìm? 
Hay muốn nói mà em không thể nói 
Hết những điều đang xao xuyến trong tim? 

Kìa, trời sáng, mặt trời lên rực rỡ 
Sau một đêm rất yên tĩnh, hiền hoà, 
Và cả em, em yêu, xin hãy nhớ 
Những đêm hè thanh vắng Mátxcơva.

   

Chiều ngoại ô Maxcova

(lời hát)

Chiều thanh vắng là đây, âm thầm gió rì rào 
Rừng cây chim muông lắng suốt canh thâu 
Hỡi em, thấu chăng tình, bao lời ca trìu mến 
Mátxcơva trong chiều vắng êm đềm. 

Dòng sông nước nhẹ trôi xuôi về phía chân trời 
Màn đêm lung linh sáng ánh trăng soi 
Vời xa thoáng đưa lời, đây bài ca đầm ấm 
Matxcơva trong chiều vắng yêu đời.

Kìa em ngước nhìn ai, đôi màu mắt nâu huyền 
Dường như bao lưu luyến mối tơ duyên 
Sao không nói nên lời, trong lòng anh nàng hỡi 
Muốn chia em chung ngàn nỗi tâm tình.

Vừng đông chiếu tràn lan, mây dần sáng sương tàn 
Cầm tay nhau em nhé, ta vui lên 
Hỡi em nhớ chăng mình, đêm hè bao đầm ấm 
Matxcơva trong chiều vắng thanh bình 

Matxcơva trong chiều vắng thanh bình ...

Bài Chiều ngoại ô Moskva

 

3. Đôi bờ - Два берега

Bài hát "Đôi bờ" ban đầu có tên là " Bài hát của Masa” (Песня Маши) trong bộ phim "Cơn khát” (Жажда) sản xuất năm 1959.Người yêu của cô gái trong bài hát đã hy sinh trên chiến trường. Ngày ngày cô đau khổ ra bờ sông, nơi trước đây họ thường hò hẹn với nhau để tưởng nhớ về anh. Sự hy sinh anh dũng của anh được những người quanh cô ghi nhận và mọi người đều nói rằng cô thật hạnh phúc vì đã có một người yêu anh hùng như thế... Nhưng cô đâu cần những lời khen tặng đó; trong lòng, chỉ muốn có anh: Lời bài hát (bản tiếng Nga) có câu:

Про меня "счастл ивая"
Говорили все.
И сама я верила,
Сердцу вопреки

Tất cả mọi người đều nói rằng tôi là “cô gái hạnh phúc”, nhưng, bất chấp tất cả, bản thân tôi thì tin vào trái tim mình (mà trái tim tôi thì nói điều ngược lại). Lời bài hát tiếng Việt phổ biến đã được phóng tác, hoàn toàn không phản ánh được nội dung thực của bản gốc.

Два берега

                                                     Автор текста ( слова ) - Поженян Г.,
                                                 композитор ( музыка ) - Эшпай А.

Ночь была с ливнями,
И трава в росе.
Про меня "счастливая"
Говорили все.
И сама я верила,
Сердцу вопреки:
Мы с тобой два берега
У одной реки.

Утки все парами,
Как с волной волна,
Все девчата с парнями,
Только я одна.
Я ждала и верила,
Сердцу вопреки:
Мы с тобой два берега
У одной реки.

Ночь была, был рассвет,
Словно тень крыла.
У меня другого нет,
Я тебя ждала.
Всё ждала и верила,
Сердцу вопреки:
Мы с тобой два берега
У одной реки. 

Đôi bờ

Đêm dài qua, dưới mưa rơi, em mong chờ anh tới
Cây cỏ hoa như nói lên lời, em hạnh phúc nhất đời
Lòng em tin thắm thiết yêu anh, giữ tình đôi lứa ta
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa.

Trên dòng sông, sánh đôi nhau, thiên nga đùa trên sóng
Bên bờ sông vai sánh vai nhau, đôi đôi bước theo dòng
Mình em riêng đứng ngóng trông anh, với tình yêu thiết tha
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa…

Đêm dần qua, ánh ban mai đang lan tràn dâng tới.
Trên bờ sông soi bóng em dài, xa xa phía chân trời.
Mình em riêng thắm thiết yêu anh, với niềm tin thiết tha.
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa…

Mình em riêng thắm thiết yêu anh, với niềm tin thiết tha.
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa…

Bài Đôi bờ (có lời Việt):

 

4. Calinka - Калинка

Калинка 

А-ах, по-о-од со-осною, по-о-од зеленою,
Спать положи-ите-е вы меня, ох,
О-о-ой, лю-у-у-ули, люли, о-ой, лю-ули, люли,
Спать положи-ите-е вы ме-е-еня.

Калинка, калинка, калинка моя,
В саду ягода малинка, малинка моя,
Калинка, калинка, калинка моя,
В саду ягода малинка, малинка моя.

А-ах, кра-а-аса-авица, душа-де-е-евица,
Полю-уби-и же-е ты меня, ах,
О-о-ой, лю-у-у-ули, люли, о-ой, лю-ули, люли,
Полю-уби-и же-е ты ме-е-еня.

Калинка, калинка, калинка моя,
В саду ягода малинка, малинка моя,
Калинка, калинка, калинка моя,
В саду ягода малинка, малинка моя.

Bài Kalinka do nhóm “Moscow Nights Golden Gates” trình bày

 

5. Tâm tình cây thùy dương - Уральская рябинушка

Уральская рябинушка

                                Музыка: Родыгин Е. 
                                 Слова: Пилипенко М.

Вечер тихой песнею над рекой плывет, 
Дальними зарницами светится завод, 
Где-то поезд катится точками огня, 
Где-то под рябинушкой парни ждут меня. 

Ой, рябина кудрявая, белые цветы, 
Ой, рябина, рябинушка, что взгрустнула ты. 

Лишь гудки певучие смолкнут над водой, 
Я иду к рябинушке тропкою крутой. 
Треплет под кудрявою ветер без конца 
Справа кудри токаря, слева - кузнеца. 

Ой, рябина кудрявая, белые цветы, 
Ой, рябина, рябинушка, что взгрустнула ты. 

Днём в цеху короткие встречи горячи, 
А сойдемся вечером - сядем и молчим. 
Смотрят звёзды летние молча на парней, 
И не скажут ясные, кто из них милей. 

Ой, рябина кудрявая, белые цветы, 
Ой, рябина, рябинушка, что взгрустнула ты. 

Кто из них желаннее, руку сжать кому, 
Сердцем растревоженным так и не пойму. 
Оба парня смелые, оба хороши, 
Милая рябинушка, сердцу подскажи. 

Ой, рябина, рябинушка, оба хороши 
Ой, рябина, рябинушка, сердцу подскажи. 

Cây thuỳ dương

Chiều dần buông màu tím vẳng bên sông lời hát êm đềm 
Hoà với tiếng đàn đêm trập trùng bay về xa phía chân trời 
Cất tiếng hát bước chân đi cùng ngồi bên hàng thuỳ dương mờ in bóng 
Nhìn bầu trời sao lấp lánh nói với nhau lời nói tâm tình 

Nhìn mấy cánh hoa trắng rơi lòng ngập ngừng nghe trái tim bồi hồi 
Này cành thùy dương yêu mến 
Biết chăng em vì cớ sao buồn. 
Này cành thùy dương yêu mến 
biết chăng em vì cớ sao buồn. 

Bài Tâm tình cây thùy dương do các nghệ sĩ Trung Quốc trình bày

6. Tình ca du mục - Дорогой длинною

Дорогой длинною 

Музыка Б. Фомина 
Слова К.Подревского 

Ехали на тройке с бубенцами, 
А вдали мелькали огоньки... 
Эх, когда бы мне теперь за вами, 
Душу бы развеять от тоски! 

Припев: 
Дорогой длинною, 
Погодой лунною, 
Да с песней той, 
Что вдаль летит звеня, 
И с той старинною, 
Да с семиструнною, 
Что по ночам 
Так мучила меня. 

Да, выходит, пели мы задаром, 
Понапрасну ночь за ночью жгли. 
Если мы покончили со старым, 
Так и ночи эти отошли! 
Припев: 

В даль родную новыми путями 
Нам отныне ехать суждено! 
Ехали на тройке с бубенцами, 
Да теперь проехали давно! 
Припев:

TÌNH CA DU MỤC

Chặng đường xa xưa sẽ không bao giờ phai mờ, 
Và lòng ta thêm cháy lên bao ước vọng. 
Kìa hàng mi đen óng như nhung và nắng chiều, 
Bên vai tôi em buông dài đôi bím tóc. 

Tiếng hát yêu thương bay xa, 
Mãi mãi vang trong tim ta, 
Đường đời bao la đi khắp đâu thấy bến bờ. 
Dù cho năm tháng trôi đi, 
Đàn ơi vang mãi trong ta, 
Và bao đêm trắng ước mơ đang dày vò ta. 
Lai lai… 

Kìa thảo nguyên vắng thấy đâu một bóng người, 
Vùng thảo nguyên hương bay tỏa ngát trời. 
Tìm người yêu đâu thấy em tôi ở nơi nào, 
Em thương yêu ơi hãy trở về bên anh! 

Nhắn giúp cho ta chim ơi! 
Hãy nhắn cho ta mây ơi! 
Thảo nguyên bao la in dấu em ta nơi nào? 
Lần theo dấu vết em đi 
Tìm đâu thấy bóng em tôi? 
Tình yêu bốc cháy trong tim kghông bao giờ nguôi 
Lai lai…

Bài Tình ca du mục do Nani Bregvadze trình bày

7. Triệu bông hồng - Миллион Алых Роз

Tặng một đại dương hoa hồng thắm
Cho nàng ca sĩ anh yêu thầm
Và căn nhà xinh anh đã bán
Cả giọt máu nóng trái tim mình...

  Từ khi tình yêu nảy nở trên thế gian này và loài người biết dùng những nụ hoa để thể hiện tình cảm của mình, thì hoa hồng tinh tế, lộng lẫy và bí ẩn luôn là biểu tượng của tình yêu say đắm. Và, cũng có không biết bao nhiêu bản tình ca đã lấy đề tài đóa hồng để vinh danh tình yêu, mà trong số đó, "Triệu bông hồng" có lẽ là bài hát được ưa thích nhất.

"Triệu bông hồng" của nhạc sĩ kiệt xuất người Latvia Raimond Pauls sáng tác năm 1983 dựa trên thi phẩm cùng tên của nhà thơ lớn người Nga Andrey Voznesensky. Nội dung bài hát dựa theo lời kể của nhà văn Nga nổi tiếng Konstantin Paustovsky viết năm 1960 về câu chuyện tình huyền thoại diễn ra vào đầu thế kỷ XX giữa chàng họa sĩ nghèo người Gruzia tên là Niko Pirosmani với cô ca sĩ kiêm vũ nữ người Pháp tên là Marguérite tại Tbilisi, thủ đô xứ Gruzia.

Câu chuyện tình buồn, vô vọng nhưng đẹp và thanh khiết như chính tình yêu. Có một chàng họa sĩ nghèo thầm yêu trộm nhớ một cô ca sĩ rất yêu hoa hồng. Muốn làm đẹp lòng nàng, chàng trai đã bán tất cả những gì mình có, nhà cửa, giá vẽ cùng những bức tranh chàng yêu thích nhất, để đổi lấy một biển hoa hồng trải trước cửa sổ nhà cô, và hy vọng... Nhưng nàng ca sĩ đã ra đi mãi mãi, và khi nhìn ra biển hoa hồng rực rỡ ngoài cửa sổ, cô hiểu ra rằng anh họa sĩ nghèo kia mới chính là người đàn ông duy nhất yêu cô với một tình yêu lớn đến mức có thể biến cả đời anh thành một đại dương hoa hồng thắm tặng cô. Còn chàng họa sĩ tuy vẫn sống một đời cô độc trong nghèo khó, bần hàn, nhưng đổi lại, chàng đã có một khoảnh khắc trong đời được đứng lẻ loi từ góc khuất nhìn cô ca sĩ mình yêu ngất ngây hạnh phúc dưới ánh phản chiếu đỏ rực của một rừng hoa hồng đầy ắp.

Người thể hiện thành công nhất ca khúc này Ở Liên Xô là nữ ca sĩ nổi tiếng Alla Pugacheva, được mệnh danh "Người đàn bà hát”. Qua giọng hát tuyệt vời của cô, "Triệu bông hồng" được lan ra thế giới, được dịch ra nhiều thứ tiếng, trong đó có tiếng Anh, Phần Lan, Nhật, Việt, Hoa, Hàn... Tại Việt Nam cũng như nhiều nước khác, bài hát này nổi tiếng đến mức được xem là "biểu tượng của tình ca" và có mặt trong tất cả các phòng hát karaoke.

Миллион алых роз

                                             Р. Паулс — А. Вознесенский

Жил был художник один,
Домик имел и холсты,
Но он актрису любил,
Ту, что любила цветы.

Он тогда продал свой дом,
Продал, картины и кров,
И на все деньги купил
Целое море цветов.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Утром ты встанешь у окна,
Может, сошла ты с ума?
Как продолжение сна
Площадь цветами полна.

Похолодеет душа,
Что за богач здесь чудит?
А под окном, чуть дыша,
Бедный художник стоит.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Встреча была коротка,
В ночь ее поезд увез,
Но в её жизни была
Песня безумная роз.

Прожил художник один,
Много он бед перенес,
Но в его жизни была
Целая площадь цветов!

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы.

   

Triệu triệu bông hồng

                             Lời Việt: Thái Bá Tân

 Xưa, một chàng họa sĩ 
Có tranh và có nhà, 
Bỗng đem lòng yêu quí 
Một nàng rất mê hoa.

  Và chiều lòng người đẹp, 
Để lấy tiền mua hoa, 
Chàng đã đem bán hết 
Cả tranh và cả nhà.

  Chàng đã mua hàng triệu, triệu bông hồng 
Ngoài cửa sổ, cứ nhìn, ta sẽ thấy 
Rằng người yêu có yêu thật hay không, 
Khi bán nhà để mua hoa như vậy.

 Sáng hôm sau tỉnh dậy 
Nàng nhìn ra, lặng người 
Tưởng đang mơ, vì thấy 
Cả một rừng hoa tươi.

Nàng ngạc nhiên, đang nghĩ: 
Ai đây chắc rất giàu, 
Thì thấy chàng họa sĩ 
Đứng tội nghiệp, buồn rầu.

  Họ gặp nhau chỉ vậy, 
Rồi đêm, nàng đi xa. 
Nhưng đời nàng từ đấy 
Có bài hát về hoa.

  Còn chàng họa sĩ nọ 
Vẫn không vợ, tiền không 
Nhưng đời chàng từng có 
Cả một rừng hoa hồng.

Bài Triệu bông hồng do Alla Pugacheva trình bày